2. ULUSLARARASI SERAMİK BİENALİ SORUYOR: İNSANLIK NEREYE GİDİYOR?

Türk Seramik Derneği tarafından düzenlenen 2. Uluslararası Seramik Bienali Bursa, 24 Ekim’de başladı. Küratörlüğünü Mutlu Başkaya, Fatma Batukan Belge ve İlhan Marasalı’nın yaptığı bienalin ana teması “Quo Vadis/ Nereye Gidiyorsun”.

Türkiye’de seramik alanında etkinlik gösteren ilk sivil toplum kuruluşu olan Türk Seramik Derneği (TSD) yaklaşık 35 yıldır seramiğin sanat, bilim ve endüstri dallarında çeşitli kongre, seminer, konferans, panel, sergi vb. düzenliyor. Hem endüstriyel seramik malzemelerinin hem de seramik sanatının topluma tanıtılarak seramiğe olan ilginin arttırılması için çalışıyor. Derneğin çağdaş seramik sanatına yönelik yaptığı en kapsamlı etkinliklerden biri ise Uluslararası Seramik Bienali Bursa. İlki 2022 yılında düzenlenen bienalin bu yılki edisyonu 24 Ekim- 24 Kasım 2024 tarihleri arasında gerçekleştiriliyor. Üç gün boyunca yoğun bir açılış programıyla başlayan Bienal kapsamında on sergi izlenebilecek.

Ana tema Quo Vadis?

Uluslararası Seramik Bienali Bursa’nın küratörlüğünü TSD Yönetim Kurulu’nun sanatçı üyeleri Mutlu Başkaya, Fatma Batukan Belge ve İlhan Marasalı üstlendi. Küratörler tarafından belirlenen ana tema “Quo Vadis/ Nereye Gidiyorsun?” başlığını taşıyor. Hümanist ve varoluşçu bir tema belirlediklerini vurgulayan küratörler bu konuyu şöyle açıklıyor: “Toplumların refahı, özgürlük ve özerkliği insanoğlunun potansiyeli ve failliğine bağlıdır. Bugün insan olarak geldiğimiz noktayı biliyoruz ama NEREYE GİDİYORUZ? Dünya gelecekte hala yaşanır bir yer olacak mı? İnsan olmak nedir?

Günümüz insanlığı dünyayı nasıl şekillendiriyor? İnsan, doğruyu bulma yetisini kullanarak geleceği ütopyaya çevirebilir mi? Bütün insanlar- ve hatta diğer canlılar için- hayatı daha iyi yapmak, şimdi ve burada iyi yaşamak, geleceğe daha iyi bir dünya bırakmaya yoğunlaşmak mümkün müdür? Sanat yapıtı sorular sorar ve çelişkili yanıtlar arasında anlam arayışı için bir yol açar. QUO VADIS (NEREYE GİDİYORSUN) sorusu da günümüz insanının kendisine sorması gereken bir sorudur. Unutmayalım ki, "Her insan herkes karşısında her şeyden sorumludur.” Biz de çağının tanığı ve vicdanı olan sanatçıların buna odaklanan yapıtlarını görmek istedik.”

Natalya Korchemkina (solda) ile Inna Rogova (sağda) Quo Vadis sergisine Bulgaristan’dan katılan sanatçılar.

Ömer Görkem ödülünü TSF Genel Sekreter Yardımcısı Yasemin Erçetin Akyar’dan aldı. Döngü, Ömer Görkem

Yabancı ve Türk sanatçıların katılımına açık olan “Quo Vadis” başlıklı ana sergi için başvuran yapıtlar uluslararası bir seçici kurul tarafından değerlendirildi. Seçici Kurul Beril Anılanmert, Fatma Batukan Belge, Guangzhen Zhou, İlhan Marasalı, Mutlu Başkaya, Sayumporn Kasornsuwan, Vilma Villaverde, Xavier Monsalvatje ve Zehra Çobanlı’dan oluştu. Sergilenmeye değer 55 yapıt arasından Ömer Görkem’in “Döngü” başlıklı çalışması 50.000 TL değerindeki Türkiye Seramik Federasyonu Ödülü’ne layık görüldü. Eserlerinde doğa ve yaşamın döngüsünü ele alan Görkem’in bu çalışmasında kavramın soyut biçime dönüştüğü görülüyor.

Bienalin ana sergisi 24 Kasım’a kadar Merinos Tekstil Sanayi Müzesi’nde izlenebilecek.

Onur Konukları ve küratörlerin yapıtları

2. Uluslararası Seramik Bienali Bursa kapsamında “Onur Konukları” ve “Küratörlerin Yapıtlarından” sergileri Hilton Bursa Convention Center & Spa’da açıldı. Bienal’in Onur Konukları Güngör Güner, M. Tüzüm Kızılcan ve Arek Szwed’in yapıtları sanatseverlerin onları daha yakından tanımasına olanak veriyor.

Onur Konuğu Güngör Güner “Ben Suyu Sergiliyorum” başlıklı yerleştirmesiyle.

Prof. Güngör Güner’in tutkuyla bağlı olduğu çömlekçi tornasında biçimlendirdiği çanak, “Çözümü Güç Bir Durum” başlıklı düğümü, dev fırıldağı ve geometrik çiçekleri sanatsal çalışmalarının bir özeti. İçi su dolu poşetlerle beraber seramik kare formlardan oluşan 3 metrekarelik büyük “Suyu Sergiliyorum” (1993) başlıklı yerleştirmesi ise dünyanın karşı karşıya olduğu en önemli ekolojik sorunlardan biri olan su kıtlığı ve kirliliğe değiniyor.

Onur Konuğu Tüzüm Kızılcan’ın “Yüzsüzler” başlıklı yapıtları

Bu sergide Tüzüm Kızılcan’ın geçtiğimiz yıl Cumhuriyet’in 100. Yılı için ürettiği “Yüzsüzler” serisinden çalışmaları yer alıyor. Porselen döküm tekniği ile üretilmiş büstlerin bir kısmı sac kaideler üzerinde, bir kısmı da renkli stoneware form üstüne monte edilmiş şekilde pano olarak sergileniyor. Sırsız mat porselenden bu insan kümesi aynı kalıba dökülmüş hissi yaratsa da birbirinden küçük farklılıklarla ayrılıyor. Kızılcan, bireylerin aynılaşmasını, kaybedilen değerleri, maddiyatın öne çıkmasını bu çalışmasıyla sorguluyor.

Arek Szwed- Üç Kral

Bienal’in Polonyalı Onur Konuğu Arek Szwed bu sergide üç heykeliyle yer alıyor. “Sınıflandırma Çılgınlığı”, “Üç

Kralın Seyahati” ve “Fırtına Avcısı” başlıklı çalışmaları günümüz insanına yönelik eleştirilerini yansıtıyor. Tekrarlanan yol motifleri, geçicilik ve sürekli uçma hayalleri içeren küçük ve orta büyüklükteki seramik heykellerde yetkinleşen sanatçının masalsı bir üslubu var.

 Mutlu Başkaya- Umut/ Hope

Yine aynı mekanda küratörlerin sanatsal tarzlarını yansıtan yapıtları da yer alıyor. Mutlu Başkaya’nın “Umut” (2007), Fatma Batukan Belge’nin “Üç Mücevher ya da Çintemani” (2018) ve İlhan Marasalı’nın “Ağaca Dair” (2001) başlıklı yapıtları, sanatçıların kendilerine özgü konu, biçim, doku ve teknik özellikleri ortaya koyuyor.

Pişmiş Toprak ve Macsabal Heykelleri

H.Ü. Macsabal Heykelleri Koleksiyonu

TOFAŞ Anadolu Arabaları Müzesi’nin dış mekanı Mancınıkhane bu yıl da iki etkileyici koleksiyona evsahipliği yapıyor. Sergide Türkiye’nin iki önemli seramik sempozyumu Hacettepe Üniversitesi Macsabal Sempozyumu ile Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu’nda Türk ve yabancı sanatçılar tarafından üretilen yapıtlardan birer seçki yer alıyor.

Marta Berezhnenko Marta Jimenez (Küba), Prof. Bilgehan Uzuner ve (Ukrayna), Macsabal Eskişehir Pişmiş Kurt Kiremit Fabrikalarının Koleksiyonu Toprak Koleksiyonu yıkıntısında bulduğu Atatürk büstü.

Tofaş Müzesi Direktörü ve Bienal Koordinatörü Aylin Tatlı (en sağda) küratörlere teşekkür etti.

Seramiği kentsel alana yayma ve bu sanata destek verme konusunda öncü kent Eskişehir’de 2000 yılından beri yapılan sempozyum sayesinde önemli bir koleksiyon oluşmuş durumda. Öte yandan Hacettepe Üniversitesi’nin düzenlediği Macsabal Sempozyumu’nun da bu yıl 14.sü gerçekleştirildi ve üniversitenin bu yapıtlardan oluşan geniş bir koleksiyonu bulunuyor. Bu iki koleksiyondan oluşturulan seçkiler de Bienal boyunca Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi’nde görülebilecek.

Kim Hyeokyoung ve Kim Yongmoon performansı

Müzedeki serginin açılışı 25 Ekim’de yapıldı; açılışta Prof. Bilgehan Uzuner ile Doç. Dr. Mutlu Başkaya liderliklerini yaptıkları sempozyumlar hakkında bilgi verdi. Ardından Koreli sanatçılar Kim Hyeokyoung ile Kim Yongmoon’un müzenin bahçesindeki 700 yıllık bir anıt ağacın altında gerçekleştirdikleri “Sanat, Yaşamın Kökeni” başlıklı performansları ise ilgiyle izlendi. 2022 yılında Bienal’in ilk edisyonunda Onur Konuğu olan Kim Yongmoon, o zaman bu ağacı performans için seçmişti. “Bu ağaç 700 yıldır bu topraklara enerji veriyor. Aynı şekilde insanlar bu ağaçtan enerji alıyor” diyen sanatçı insanın doğayla uyumunu vurgulamaya çalışıyor. Ayrıca hem Osmanlı İmparatorluğu’nun hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna şahitlik eden ağacın önemine gönderme yapıyor. Kim Yongmoon performansta kullandığı kendi ürettiği seramik çanakları (macsabal) Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi’nin koleksiyonuna hediye etti. 

TSF Koleksiyonu’ndan Fantastik Çaydanlıklar, Akeramos Sanat Merkezi

Fantastik Çaydanlıklar

Türkiye Seramik Federasyonu’nun Türk ve yabancı sanatçıların yapıtlarından oluşan koleksiyonunda yer alan “Fantastik Çaydanlıklar” Akeramos Sanat Merkezi’nde sergileniyor. Bu çaydanlıklar 2018 yılında Türk Seramik Derneği tarafından gerçekleştirilen seçkili Uluslararası Fantastik Çaydanlık sergisine katılan sanatçıların bağışladığı yapıtlardan oluşuyor. Sergideki ilginç örnekler çağdaş seramik sanatçılarının ellerinde şekillenen çaydanlıkların artık içecek servis etmeye yarayan basit bir kullanım nesnesi olmaktan çıktığını ve birer heykele dönüştüğünü gösteriyor. Sergide yer alan çaydanlıkların tamamı sanatçıların tarzını ve hayal gücünü yansıtıyor. 5.000 yıllık bir objenin kolektif imajının nasıl çeşitlendirilebileceğini gösteren bu yapıtları şimdi Bienal kapsamında izleme fırsatı var.

Ayfer Karamani Anısına

Bursa Arkeoloji Müzesi’nde bu yıl kaybettiğimiz seramik sanatçısı Ayfer Karamani’nin anısına düzenlenen seramik heykel sergisi sanatçının daha önce İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin bahçesinde açmış olduğu serginin daha küçük ölçekte bir yansıması. Ersu Pekin’in yaptığı düzenlemeyle müzenin koleksiyonundaki heykellerle iç içe sergilenen Karamani heykelleri Bienal sonrasında da 23 Mart 2025 tarihine kadar görülebilecek.

Bin yıllık miras: İznik

Bin yıllık seramik geçmişiyle İznik bu yıl Bienal’e dahil oldu ve İznik Müzesi’nde çini sanatçılarının yapıtlarından oluşan bir sergi açıldı. İznik çinisini biçim, desen, renk ve sırlarıyla yaşatan geleneksel yapıtlar ve İznik çinisi üzerine çağdaş yorumlar bu sergide bir araya geldi. Açılışta düzenlenen “Geçmişten Günümüze Çini Sanatı” konulu panel ise ilgiyle izlendi. Moderatörlüğünü Senanur Gündoğdu Dodevski’nin yaptığı panele konuşmacı olarak E. Kifayet Özkul, Latife Aktan Özel, Raif Kaplanoğlu, Timur Bilir ve Turgut Tuna katıldı. İznik'teki etkinlikleri Bienal'in İznik Koordinatörü BUÜ İznik Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Senanur Gündoğdu Dodevski organize etti.

İznik’teki etkinlikte, Prof. Sevim Çizer Türkiye’de seramik sanatına büyük katkılarda bulunan ve bu yıl kaybettiğimiz Yıldız Şima’yı ise anlattı. Çizer ayrıca “Seramik Sözlüğü” başlıklı kitabını da imzaladı.

Gençlere alan açmak

Bursa Uludağ Üniversitesi ev sahibi üniversite olarak salonunu “Miras” başlıklı Öğrenci Çalışmaları Sergisi’ne açtı. Bu sergide Türkiye’de ilk kurulan ve en önemli Seramik bölümlerinin (Anadolu, Dokuz Eylül, Hacettepe, Marmara ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar üniversiteleri) öğrencileri ile Uludağ Üniversitesi öğrencilerinin çalışmaları sergileniyor. Her bölümden kendi bölgesindeki bir kültürel miras alanından esinlenerek ortaya konmuş çalışmalar seçildi.

“Dataizm” başlıklı 3D seramik sergisi de yine Bursa Uludağ Üniversitesi’nde sergileniyor. 3D seramik yazıcıları ile üretilen yapıtlar aracılığıyla dijitalleşmenin sanatı nasıl etkilediğini ortaya koyan sergi, adına uygun biçimde Metaverse’de de gösteriliyor.

Seramiğin yaşamlarına dokunduğu bir kesimin daha sesi Bienal’de duyuluyor: Bursa’daki Özel Eğitim Meslek okullarında Seramik alanında eğitim almakta olan hafif zihinsel engelli ya da otizm tanısı almış olan gençleri tanıtmak, eğitim aldıkları konuda becerilerini sergilemek ve bu konuda farkındalık yaratmak amacıyla Nilüfer Belediyesi iş birliğinde bir proje oluşturuldu. Bursa Seramik Sanat Kolektifi’nin katkısıyla gerçekleştirilen projeye Mehmet Torun Özel Eğitim Meslek Okulu, Alaaddinbey Özel Eğitim Meslek Okulu ve Çağdaş Eğitim Okulları’nın öğrencileri katıldı. Bu öğrencilerin yaptıkları pano ise kentsel alanda bir noktaya monte edilecek.

Sinek kuşunun kanadında

Seramik sanatçısı Canan Temizelli’nin önerisi üzerine Uluslararası Seramik Bienali’nin simgesi olarak sinek kuşu seçilmişti. Dünyanın bu en küçük kuşu 90 km. hızla uçabiliyor ve saniyede 80 kez kanat çırpabiliyor. Seramiğin ana malzemesi kilin doğasıyla mücadele eden ve tekniğe hâkim olmaya çabalayan seramikçilerin kalbi de yaratım, üretim ve fırınlama aşamalarında bir sinek kuşunun kalbi gibi atar. Bazı kültürlerdeki inanışa göre sinekkuşunun Dünya’ya getirdiği ateş ise yapıtlarını pişirip kalıcı hale getirir. Bienal’in üzerinde sinek kuşu bulunan anı objelerini bu yıl ZEN Seramik tasarladı ve üretti.

Bienal’in anı tabaklarını Nihal Sarıoğlu ve Zuhal Bilginalp’in kurduğu ZEN Seramik üretti.

Bundan sonraki yıllarda bienali temsil edecek ödül heykelciği için “Ateş’in Çocukları” başlıklı bir yarışma düzenlendi. Seramik Teknolojisi konusunda Türkiye’deki en önemli eğitmenlerden biri olan Prof. Dr. Ateş Arcasoy anısına düzenlenen yarışmada kazanan tasarımın bundan sonraki bienallerde üretilip kullanılması planlanmıştı. Ancak Bilgehan Uzuner, Fatma Batukan Belge, Hasan Başkırkan, İlhan Marasalı, Kemal Uludağ, Mustafa Tunçalp, Mutlu Başkaya, Sevim Çizer ve T. Emre Feyzoğlu’ndan oluşan yarışma jürisi birinciliğe değer yapıt bulamadı. Oruç Öngel’in çalışması İkinciliğe, Parandis Tayar’ın çalışması Üçüncülüğe değer görüldü. Yarışma sergisi ise 4-8 Kasım tarihleri arasında UNICERA İstanbul Fuarı’nda yer alacak.

Ayrıca Bienal süresi boyunca çeşitli konferans ve atölyeler de sanatseverlerin katılımına açık olacak.

(Soldan) Mustafa Tunçalp, Huri Aykut Ülker, Beril Anılanmert, Bingül Başarır, Tüzüm Kızılcan, Canan Ekinci Yılmaz, Aylin Tatlı, İlgi Adalan; “1040 Derece” seramik belgeseli gösterimi

Geniş kapsamlı 2. Uluslararası Seramik Bienali Bursa’nın koordinatörlüğünü Huri Aykut Ülker ile Aylin Tatlı üstlendi. Bursalı seramik sanatçılarından oluşan gönüllü bir grup destek verdi. Canan Temizelli, Figen Özden, Aysun Çölbayır ve Özgür Aksu alan liderleri olarak sorumlu oldukları sergi mekanlarını koordine etti. Tüm etkinlikler ana sponsörler, mekan ve hizmet sponsörleriyle hayata geçirildi. Ana sponsör Durma Sanat dışında Nev Sağlık Grubu da büyük destek verdi. İl Kültür Müdürlüğü, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Nilüfer Belediyesi ve İznik Belediyesi mekanları ücretsiz tahsis etti. Sanata destek veren sponsorların ancak istekli ve gönüllü katkı yapması Bienal’in önümüzdeki yıllarda daha güçlü bir şekilde varlığını sürdürmesini sağlayacak. UNESCO Dünya Mirası alanları ve tarihi yapıları barındıran Bursa bu desteği hak ediyor.

Bienalle ilgili detaylı bilgiye www.bursaseramikbienali.com adresinden ulaşılabilir.